dinsdag 23 december 2014

Geen Italiaanse kerst zonder panettone

Waar Nederlandse supermarkten in december vol liggen met kerstkransjes en kerststollen, eten Italianen in de kerstperiode graag een panettone. Een panettone is een luchtig brood met rozijnen en gekonfijte vruchtjes, in een karakteristieke ronde vorm. Oorspronkelijk komt de panettone uit Milaan, maar inmiddels wordt hij in heel Italië gegeten. Over het ontstaan van de panettone doen verschillende verhalen de ronde, maar het mooist vind ik toch het verhaal waarin de naam panettone wordt verklaard.

Het is Kerstmis 1495. Ludovico il Moro, de hertog van Milaan, heeft alle belangrijke mensen van de stad uitgenodigd op zijn kasteel voor een uitgebreide kerstlunch. Het is bijna tijd voor het dessert als de kok erachter komt dat hij dat heeft laten verbranden. Dit kan hem de kop kosten, en de kok is wanhopig. Dan komt Toni, een keukenhulp die al tijden verliefd is op de dochter van de kok, aanzetten met een door hem gebakken zoet brood met cederappel en rozijnen. De kok serveert dit brood in plaats van de verbrande desserts en wacht vol spanning de reactie van de hertog en zijn gasten af. Gelukkig is iedereen enthousiast, en sindsdien vieren de Milanezen kerst met il pan de Toni, het brood van Toni. Natuurlijk trouwt Toni later met de dochter van de kok en leven zij nog lang en gelukkig.

Se non è vero, è ben trovato, zullen we maar zeggen, als het niet waar is, is het in elk geval een mooi verhaal. Er wordt in Italië overigens niet alleen panettone gegeten met Kerstmis. Niet voor niets betekent het Hebreeuwse Bethlehem, de geboorteplek van Jezus die van het brood zijn belangrijkste symbool maakte, ‘huis van het brood’. Om die reden vind je pandolce in Genua, pangiallo in Ferrara, panvisco in Bari, panforte in Siena, pancertosino in Bologna en pandoro in Verona.

Buon Natale!

vrijdag 17 oktober 2014

De schaduwkant van een zonovergoten land

"Verwacht geen ode aan Italië en dus zeker geen liefdesverklaring. Zie het eerder als een goedbedoelde oproep. Als een brief aan Italië, aan het land en aan zijn volk. Lees het maar als een boze liefdesbrief." Dat schrijft Ine Roox, buitenlandjournalist van De Standaard, in haar boek Italië: De schaduwkant van een zonovergoten land.

Net als Ine Roox koester ik al jaren een verregaande passie voor alles wat met Italië te maken heeft. Ik mijmer over het tongstrelend lekkere eten, de schoonheid van Rome, de zangerige klanken van het Italiaans. Maar Italië heeft ook een andere kant, en dat weet ik. Uit eerste hand, omdat ik er woonde en zelf te maken kreeg met onvriendelijke ambtenaren die vaker niet dan wel aanwezig waren, oneindige rijen bij het postkantoor, schandalig lage salarissen en overvloedige stakingen in het openbaar vervoer. En uit andere boeken, want Roox’ boek over het andere gezicht van Italië is niet het eerste dat daarover is geschreven. Toch geeft ook dit boek weer een aardig inkijkje in het soms ondoorgrondelijke karakter van een land dat tot ieders verbeelding spreekt.

Aan de hand van vijftien verhalen met thema’s als politiek, maffia, emigratie en cultuur schetst Ine Roox een beeld van voornamelijk de problemen die in Italië spelen. Het is bij vlagen ontluisterend om te lezen hoe spilziek de Italiaanse overheid is: in het dorpje Comitini op Sicilië, bijvoorbeeld, wonen welgeteld 960 mensen, maar er zijn maar liefst 65 gemeenteambtenaren in dienst. De kosten voor het Italiaanse parlement rijzen de pan uit. De wereldwijde crisis in combinatie met de vastgeroeste Italiaanse arbeidsmarkt leidt tot la fuga dei cervelli: hoogopgeleide Italianen vertrekken momenteel massaal naar het buitenland omdat zij in eigen land geen kans krijgen. De maffia wordt geromantiseerd in boeken en films, maar houdt een groot deel van het Mezzogiorno, het zuiden van Italië, nog steeds in haar greep. Natuurlijk komt ook Berlusconi ter sprake, en dan met name de manier waarop hij van Italië een televisiekijkende natie heeft gemaakt die voor haar informatievoorziening vertrouwt op de vaak niet al te objectieve berichtgeving op tv. De macht die het Vaticaan nog altijd heeft zorgt ervoor dat onderwerpen als abortus, euthanasie en samenlevingscontracten nog altijd onbespreekbaar zijn. Bezuinigingen leiden tot wantoestanden in Italië’s rijke cultuursector. Al met al geen hoopgevend beeld.

En toch geeft Ine Roox ons hoop. In de Italiaanse maatschappij ontstaan eervolle initiatieven om dingen te veranderen. Een mooi voorbeeld is de antimaffiabeweging Libera Terra op Sicilië: op voormalig maffialand brengen Siciliaanse jongeren biologisch geteelde producten op de markt, zoals het wijnlabel Cento Passi, dat verwijst naar de afstand tussen het huis van antimaffiastrijder Peppino Impastato en dat van maffiabaas Tano Badalamenti. Hoewel hier en daar een tikkeltje belerend, is Italië: De schaduwkant van een zonovergoten land een waardevolle aanwinst in de boekenkast van iedere Italiëliefhebber. 

dinsdag 30 september 2014

Happy International Translation Day!

Het is vandaag Internationale Vertalersdag. De datum is niet toevallig gekozen, want het is de feestdag van de heilige Hiëronymus, de beschermheilige van de vertalers. Hiëronymus, zelf vertaler van de Bijbel, had een voor die tijd revolutionaire kijk op vertalen: hij was namelijk van mening dat een goede vertaler een tekst niet letterlijk woord voor woord diende te vertalen om de boodschap over te brengen. Een idee dat in de vertaalwereld tegenwoordig natuurlijk algemeen bekend en geaccepteerd is, want letterlijk vertalen leidt vaak tot hilarische uitspraken. Vertalers overbodig? Make that the cat wise!



dinsdag 1 juli 2014

Italiaans leren? Schrijf je nu in!

Italië is een prachtig land en biedt voor elk wat wils. Maar wist je dat Italië nóg leuker wordt als je de taal spreekt? Eind september starten de taalcursussen van de Volksuniversiteit Utrecht weer. Het volledige programma staat nu online, dus schrijf je gauw in. Wil je je niveau laten bepalen door een van de docenten? Kom dan naar de Open Dag op zaterdag 30 augustus. A presto!


donderdag 1 mei 2014

Zomaar een dag uit het leven van een tolk

Afgelopen dinsdagmiddag werd ik gebeld of ik woensdagochtend beschikbaar was voor een tolkopdracht. Ja, mijn agenda was nog leeg, maar waar ging het precies om? Of ik wilde tolken bij interviews met de Italiaanse regisseur Daniele Luchetti (van o.a. Mio fratello è figlio unico en La nostra vita), want zijn nieuwe film Anni felici ging gisteren officieel in première. En of ik dat wilde!

En zo zat ik woensdagochtend in het chique Ambassade Hotel aan de Herengracht in Amsterdam, een beetje nerveus zoals ik dat altijd ben als ik moet tolken. De interviews vonden plaats in de schattige bibliotheek van het hotel, waar de boeken staan van alle schrijvers die ooit in het hotel hebben overnacht. Daniele Luchetti arriveerde in spijkerbroek en hippe gympen, met een smartphone in de hand om te kunnen communiceren met zijn dertienjarige zoon Federico, die voor de gelegenheid met hem was meegereisd naar Amsterdam. Een sympathieke man, die ontspannen antwoord gaf op de soms toch behoorlijk persoonlijke vragen van de journalisten. Anni felici is tot op zekere hoogte autobiografisch, en dus wilde de pers alles weten over de overeenkomsten tussen Guido, de narcistische, gefrustreerde, opvliegende kunstenaar uit de film, en Luchetti’s vader; tussen Serena, die in de film een lesbische affaire begint, en Luchetti’s moeder; tussen hun zoon Dario, die alles vastlegt met een ouderwetse Super 8-camera, en Luchetti zelf. Er werd gevraagd hoe het was om op te groeien in de jaren zeventig, met ouders die zich meer bezighielden met kunst, de zoektocht naar vrijheid en seksualiteit dan met hun kinderen. Ik hoorde waarom Luchetti nog steeds liever werkt met film in plaats van digitaal en hoe hij erin slaagt de acteurs zo natuurlijk en spontaan over te laten komen. Ik weet nu dat de Super 8-beelden uit de film echt door de kinderen zijn gemaakt, want een regisseur kan nooit meer met een kinderlijke blik naar de dingen kijken.

Tolken voor Daniele Luchetti ging ontspannen en vanzelf. Ik merkte dat hij eraan gewend is om met een tolk te werken, en dus in hapklare brokjes spreekt die voor mij als tolk behapbaar zijn. Na de interviews namen we hartelijk afscheid met twee zoenen, zoals dat met Italianen nu eenmaal gaat - succesvol regisseur of niet. En alsof mijn dag zo nog niet bijzonder genoeg was, werd ik uitgenodigd om de officiële première bij te wonen. Onder het genot van een glaasje prosecco zag ik hoe Anni felici een mooie afsluiter is van een reeks films waarin de dynamiek binnen een gezin centraal staat, hoe Luchetti er wederom in is geslaagd om een prachtfilm te maken waar het vakmanschap van afstraalt.

Een dag als gisteren is waarom ik zo van mijn werk houd!

 

Benieuwd naar de film? Anni felici draait vanaf 8 mei in de Nederlandse filmtheaters.    

woensdag 23 april 2014

Vers van de pers: De wortels van het kwaad

Na het spannende eerste deel van Roberto Costantini’s trilogie over Michele Balisteri, ligt nu ook deel twee in de winkels: De wortels van het kwaad.

De jonge Michele Balistreri groeit op in het Tripoli van de jaren zestig, toen Libië nog een Italiaanse kolonie was. Na de staatsgreep van Khadaffi lopen de spanningen tussen de Italiaanse bewoners en andere bevolkingsgroepen snel op. De westerse belangen komen op het spel te staan. Als zoon van een machtige ingenieur lijkt Michele lange tijd onkwetsbaar, tot de dood van zijn buurmeisje Nadia en zijn moeder die illusie ruw verstoren.
Vele jaren later is Balistreri een gedesillusioneerde politiecommissaris in een ingeslapen wijk in Rome. Zijn nachten vult hij met seks, alcohol en poker. Overdag houdt hij een oogje op Claudia, de roekeloze dochter van een collega, en onderzoekt hij de mysterieuze moord op de Zuid-Amerikaanse Anita Messi. Als Balistreri ontdekt dat beide vrouwen iets te maken hebben met de dood van zijn vroegere buurmeisje Nadia, opent de beerput van het verleden zich.




 
Roberto Costantini, De wortels van het kwaad
Oorspronkelijke titel: Alle radici del male
Uit het Italiaans vertaald door: Miriam Bunnik en Mara Schepers
Uitgeverij Wereldbibliotheek BV
448 pagina's
ISBN 9789028425699
Prijs € 19,95
 

donderdag 3 april 2014

Rome, mijn Eeuwige Stad

Afgelopen weekend was ik eindelijk weer eens in Rome, mijn mooie Rome, mijn Eeuwige Stad. Een stad vol herinneringen, een stad waar ik ooit verliefd op werd en die de reden was waarom ik besloot Italiaans te gaan studeren. De stad, dus, die ervoor heeft gezorgd dat ik tolk, vertaler en docent Italiaans ben geworden. Duizenden woorden heb ik al geschreven in een poging uit te leggen wat Rome nu precies voor mij betekent, wat zij met me heeft gedaan, maar dat lijkt nooit helemaal te lukken.

Dat Roma een anagram is van amor, liefde, is volgens mij geen toeval. Ze heeft bij mij al vrijwel meteen een liefde doen ontstaan die tot op de dag van vandaag nooit is overgegaan. Charmante steegjes, sfeervolle pleintjes, klaterende fonteinen en authentieke trattorie… Maar ook de geur van verse caffè, druk gebarende Italianen in bontjas en toeristen in korte broek: Rome ontroert me, doet me overstromen van liefde en smelten van geluk. Met name vroeg in de ochtend, bij zonsopkomst, als het nog relatief rustig is op straat, de toeristen nog slapen, maar de marktkoopman zijn kraam al aan het opbouwen is en het gerammel van koffiekopjes al uit de barretjes komt, loop ik verrukt en verliefd door de stad. Op dit soort momenten krijg ik gewoonweg geen genoeg van het gevoel dat alleen Rome me kan geven. Rome inspireert mij. Rome lijkt mij te willen zeggen dat ik moet leven, moet genieten, moet ervaren. Rome geeft mij, ondanks de razende motorini, de piepende bussen, de massa’s toeristen, een overweldigend gevoel van rust.


Afgelopen weekend was ik in Rome voor een seminar voor docenten Italiaans. Alma Edizioni, een uitgever van lesmethoden, verzorgde een didactisch spektakel waarin niet alleen de geschiedenis van de Italiaanse taal aan bod kwam, maar ook de eventuele problemen die zich voordoen als je deze taal aan buitenlandse studenten doceert. Leuke weetjes passeerden de revue; zo weet ik nu bijvoorbeeld dat de i de meest voorkomende letter is in het Italiaans en dat er ooit een taalkundige is geweest die het Italiaans geschikt vond als universele wereldtaal in plaats van Esperanto. We deden inspirerende oefeningen die mij volop nieuwe ideeën hebben gegeven voor mijn eigen lessen en ik heb interessante gesprekken gevoerd met docenten Italiaans van over de hele wereld.

Dit seminar was natuurlijk gewoon een goed excuus om weer even wat tijd door te brengen in de stad van mijn dromen. De rest van het weekend was vooral gevuld met heerlijk eten in de prachtige tuin van restaurant l’Archeologia aan de Via Appia Antica, struinen door de straatjes van het centro storico, ontbijten in de zon op het Piazza di Santa Maria in Trastevere, een heerlijk glas wijn bij Vinando in het Joodse Ghetto. Het was een tijdje geleden dat ik in Rome was, maar nee, er is niets veranderd. Rome is en blijft de mooiste stad op aarde!

 

maandag 10 maart 2014

Met Miriam Bunnik naar Liguria

Een tijdje geleden kreeg ik een leuke eindredactieklus en het resultaat daarvan ligt nu in de winkels. Apetrots ben ik op vriendin en collega Miriam Bunnik, nu haar eerste boek is verschenen. Liefde voor Liguria is meer dan een reisgids, het is een ontdekkingsreis langs de vele mooie, bijzondere, onontdekte en lekkere plekjes van deze prachtige regio.

Een stukje uit Miriams voorwoord:
"Italië is een schitterend mozaïek, een lappendeken van allerlei verschillende stukjes land met elk een eigen verhaal, eigen recepten, een eigen ‘taal’. Met haar 20 regio’s biedt Italië voor elk wat wils en er valt altijd iets nieuws te ontdekken. Eén van de nog vrijwel onontdekte regio’s is Liguria, in het noordwesten. Een regio die bekendstaat om haar grillige landschap, haar ietwat gesloten bevolking en haar kruidige keuken. Met haar ‘hooghartige’ hoofdstad Genua, die met haar imago van smeltkroes van zeevaarders en ontdekkingsreizigers menig hart heeft gestolen. Waar nog regelmatig mensen aan wal gaan met hoop op een betere toekomst.
[…] Ik neem jullie mee op ontdekkingstocht langs al deze mooie dingen. Langs machtige havens, mooie stranden en adembenemende panorama’s. Langs Unesco-erfgoed, middeleeuwse kastelen en ritselende olijfbomen. We gaan te voet, met de trein en met de boot (van cruiseschip tot plezierjacht). Over land, maar vooral ook over zee, want Liguria heeft iets met de zee. We gaan op kruistocht, reizen langs de grootste Italiaanse marinebasis en begeven ons in de strijd tussen de maritieme republieken van vroeger. Ga je mee?"


Aan de hand van boeiende achtergrondverhalen en haar eigen foto’s neemt Miriam jullie mee naar de vier provincies van Liguria: Imperia, Savona, Genua en La Spezia. Ze laat de plekjes zien die je echt niet mag missen en laat je kennismaken met de gastronomische, historische en culturele hoogtepunten van dit mooie stukje Italië. Een aanrader voor iedereen die van plan is Liguria te bezoeken!


dinsdag 4 maart 2014

Il Carnevale di Venezia

Man is least himself when he talks in his own person. Give him a mask, and he will tell you the truth. - Oscar Wilde

Vandaag is het martedì grasso, letterlijk vette dinsdag. De laatste dag van het carnavalsfeest dat de vastenperiode inleidt. Als geboren Brabantse heb ik altijd carnaval gevierd, maar dit jaar deed ik dat op een wel heel bijzondere plek: Venetië.

Het Carnevale van Venetië is een van de beroemdste carnavalsfeesten ter wereld, vooral vanwege de traditionele kostuums en maskers  waarin de veneziani zich hullen. Deze maskers kennen een lange traditie en werden vroeger meerdere maanden per jaar gebruikt. Een masker stelde de arme patriciër in staat om anoniem te bedelen op de hoek van de straat en hielp de liefhebber van gokspelletjes om uit handen te blijven van zijn schuldeisers. De veneziani droegen (en dragen) maskers en kostuums om hun identiteit te verhullen en sociale, religieuze, seksuele en culturele verschillen op te heffen. Zo ontstond een vrolijke, kleurrijke mengelmoes van sociale klassen waarin alle remmen konden worden losgegooid, vaak met enige hulp van muziek en drank. Al gauw stond Venetië bekend als een stad van vrijheid en plezier, waar alles kon en mocht. Napoleon maakte een einde aan de traditie van het masker, uit angst voor sociale onrust en ongehoorzaamheid van de burgers, en daarmee raakte ook het carnaval tijdelijk in vergetelheid.

Een van de gebruikelijkste uitdossingen is ongetwijfeld de Bauta, een typisch Venetiaanse figuur met een bijzonder wit masker (larva) dat het halve gezicht bedekt, gedragen met een driekantige steek (tricorno) en grote zwarte mantel (tabarro). De bauta werd veel gedragen tijdens het oude carnaval, maar ook bij andere gelegenheden waar enige anonimiteit van pas kon komen: de bijzondere vorm van het masker stelde de drager ervan dan ook in staat om te eten en drinken zonder het masker af te hoeven zetten. De vorm van de neus zorgde voor vervorming van de stem en daarmee was de vermomming compleet. Andere kostuums uit die tijd zijn bijvoorbeeld de Gnaga, mannen die zich als vrouw verkleden met een masker met een katachtig uiterlijk, en il medico della peste, de pestdokter met het kenmerkende masker met de lange snavel. Rond het begin van de zeventiende eeuw raakten ook de personages van de commedia dell’arte in zwang tijdens het carnaval: Arlecchino, Pulcinella, Colombina en il Capitano werden graag geziene gasten op de gemaskerde bals.

Na een lange periode van afwezigheid keerden de maskers terug naar Venetië toen in 1979 het carnaval als een feniks uit zijn as herrees. De Venetiaanse VVV wilde het toerisme in het laagseizoen stimuleren en dat is gelukt. Het moderne carnaval heeft elk jaar een ander thema, en dit jaar was dat La natura fantastica. Bloemen, vogels, vlinders, veren: alles kwam voorbij in een kleurrijk geheel dat een onuitwisbare indruk op mij heeft gemaakt. Ik waande me in vervlogen tijden, omringd door courtisanes en doges, vrijmetselaars, edellieden en armoedzaaiers. En door toeristen, want met name het laatste weekend stroomt de stad vol met Italiaanse en buitenlandse bezoekers. Maar ondanks de drukte, ondanks de stromende regen, ondanks de natte voeten door het acqua alta op het San Marco-plein, heb ik genoten van het magische Venetië. Van de relatieve rust door de afwezigheid van auto’s en motorini, van Spritz met typisch Venetiaanse hapjes, cicchetti, in een barretje in Cannaregio, van de kleurrijke huisjes op Burano en van frittelle, een soort oliebol die traditioneel met carnaval wordt gegeten. La Serenissima heeft ook mij verleid! 






woensdag 26 februari 2014

Hollen of stilstaan

Het is sinds eind 2013 oorverdovend stil op mijn weblog. Ik heb een drukke tijd achter de rug, zowel zakelijk als privé, en dan schiet het schrijven van blogs er nog weleens bij in. Nu is het op zakelijk vlak al een week of twee redelijk rustig. Dat is het leven van een freelance vertaler, en ik neem aan dat het geldt voor veel zzp’ers: hollen of stilstaan. De ene week stromen de vertaalopdrachten binnen en is mijn agenda net een puzzel met duizend stukjes, de week erna blijft mijn mailbox angstvallig leeg. Ik moest daar erg aan wennen, toen ik net voor mezelf begon. Wat als de opdrachten niet komen? Inmiddels heb ik geleerd om te genieten van een rustigere periode, want ik weet dat ik weldra weer omkom in het werk. Ik heb eindelijk tijd om mijn achterstallige administratie weg te werken, klusjes te doen in huis en lekker te gaan lunchen met een vriend(in) of collega. En die afwisseling en vrijheid vind ik juist heerlijk!

Op zoek naar een tolk, vertaler of docent Italiaans? Neem eens een kijkje op mijn website!